Taniec Współczesny & Contemporary Dance: Rozróżnienie i Metody Nauczania
Choć terminy “taniec współczesny” (contemporary dance) są często używane zamiennie, zwłaszcza w polskim języku potocznym, w świecie tańca mogą mieć subtelne, a czasem istotne różnice, wynikające z kontekstu historycznego, geograficznego i stylistycznego.
1. Taniec Współczesny (Modern Dance – jako ruch historyczny)
Termin “taniec współczesny” (często tłumaczony z angielskiego Modern Dance) odnosi się głównie do nurtu, który rozpoczął się na początku XX wieku jako rewolucja przeciwko baletowi klasycznemu. Był to ruch, który stworzył swoje własne, zinstytucjonalizowane techniki i filozofie.
Główne cechy historycznego Modern Dance:
- Początki buntu: Powstał z potrzeby wolności ekspresji, odrzucenia gorsetów, puent i sztywnych form baletowych.
- Własne techniki: Pionierzy Modern Dance stworzyli własne, specyficzne techniki, które stały się podstawą nauczania.
- Tematyka: Często poruszał tematy psychologiczne, społeczne, mitologiczne, dramatyczne, eksplorując kondycję ludzką.
- Silna narracja: W początkowej fazie często miał wyraźną narrację, a ruch służył opowiadaniu historii lub wyrażaniu konkretnych emocji.
Wybrane metody nauczania w Modern Dance (historyczne i wciąż praktykowane):
- Technika Marthy Graham:
- Filozofia: Oparta na koncepcji “kontrakcji i release” (skurczu i rozluźnienia) miednicy i brzucha. Graham uważała, że wszelki ruch pochodzi z centrum ciała i jest wyrazem wewnętrznych emocji.
- Charakterystyka: Charakteryzuje się intensywnością, dramatyzmem, wykorzystaniem ciężaru ciała, spadków i odzyskowań równowagi. W ruchu obecny jest silny element “groundedness” (uziemienia). Praca w parterze (floor work) jest kluczowa.
- Ekspresja: Bardzo silna ekspresja psychologiczna i emocjonalna, często oparta na symbolice.
- Technika Doris Humphrey / José Limón:
- Filozofia: Skupia się na relacji ciała z grawitacją, a konkretnie na koncepcji “fall and recovery” (upadku i odzyskiwania). Humphrey i Limón badali naturalne łuki ruchu ciała między dwoma punktami stabilności.
- Charakterystyka: Ruch jest płynny, ale dynamiczny. Wykorzystuje moment bezwładności i odzyskiwania kontroli. Duży nacisk na oddech i frazowanie ruchu.
- Ekspresja: Pozwala na subtelne niuanse emocjonalne, budując napięcie i rozluźnienie, odzwierciedlające wewnętrzne stany.
- Technika Hortona (Lester Horton):
- Filozofia: Stworzona w celu wzmocnienia i rozciągnięcia całego ciała, przygotowując tancerza do każdej formy ruchu. Koncentruje się na budowaniu siły, elastyczności, koordynacji i zakresu ruchu.
- Charakterystyka: Opiera się na prostych liniach, płaskich plecach, silnych centrum, lateralnych ruchach torsu i fortifikacji (wzmocnieniu) ciała. Często wykonywana bez muzyki, by skupić się na czystości ruchu.
- Ekspresja: Choć jest to technika mocno fizyczna, jej opanowanie daje tancerzowi ogromną swobodę w wyrażaniu emocji poprzez czystość i siłę formy.
2. Contemporary Dance (taniec współczesny – jako obecny styl)
Termin Contemporary Dance (który w Polsce często tłumaczymy jako “taniec współczesny”, co może być mylące) odnosi się do obecnej praktyki tańca, która jest bardzo eklektyczna i zróżnicowana. Jest to ewolucja Modern Dance, która poszła znacznie dalej w swojej otwartości.
Główne cechy Contemporary Dance:
- Eklektyzm i fuzja: Łączy elementy baletu klasycznego, Modern Dance, jazzu, sztuk walki, jogi, Pilatesu, improwizacji, teatru fizycznego, a nawet hip-hopu i tańca ulicznego.
- Brak jednej dominującej techniki: Zamiast jednej “szkoły”, Contemporary Dance to zbiór narzędzi i podejść. Choreografowie i tancerze często tworzą własne języki ruchu.
- Indywidualność: Kładzie nacisk na osobisty styl tancerza, jego indywidualne odczucia, interpretację i kreatywność.
- Eksploracja ruchu: Skupia się na poszukiwaniu nowych możliwości ruchu, relacji z przestrzenią, z podłogą (floorwork), z innymi tancerzami (kontakt improwizacja), z muzyką (lub jej brakiem).
- Różnorodna tematyka: Może być narracyjny, abstrakcyjny, konceptualny, społeczny. Nie ma ograniczeń w wyborze tematu czy sposobu jego prezentacji.
Wybrane metody nauczania i podejścia w Contemporary Dance:
W Contemporary Dance rzadko mówi się o “technice” w tak ścisłym sensie, jak w Modern Dance czy balecie. Częściej są to podejścia, treningi i systemy, które mają na celu rozwój wszechstronnego tancerza.
- Release Technique:
- Filozofia: Koncentruje się na uwalnianiu niepotrzebnych napięć w ciele, pozwalając na swobodniejszy i bardziej ekonomiczny ruch. Celem jest znalezienie najbardziej efektywnej drogi dla ruchu, z minimalnym wysiłkiem.
- Charakterystyka: Wykorzystuje oddech, grawitację, wizualizacje i masaż, aby “rozpuścić” blokady w ciele. Dużo pracy w parterze, roll-downy, spirale.
- Ekspresja: Prowadzi do płynności, organiczności i naturalności ruchu, co sprzyja autentycznej ekspresji emocjonalnej.
- Kontakt Improwizacja (Contact Improv):
- Filozofia: Forma improwizacji tanecznej, w której dwójka lub więcej tancerzy utrzymuje ciągły punkt kontaktu fizycznego, eksplorując wspólną wagę, grawitację i przepływ energii.
- Charakterystyka: Brak ustalonej choreografii. Tancerze słuchają swojego ciała i ciała partnera, reagując na zmieniające się punkty styku i kierunki.
- Ekspresja: Rozwija zaufanie, świadomość ciała w relacji z innym, umiejętność słuchania i reagowania. Pozwala na spontaniczną, nierzadko głęboko emocjonalną interakcję.
- Floorwork (Praca w parterze):
- Filozofia: Eksploracja ruchu w kontakcie z podłogą. Wykorzystanie grawitacji do płynnego przechodzenia między różnymi poziomami, wstawania i schodzenia do parteru.
- Charakterystyka: Skupia się na spiralach, toczeniach, ślizgach, transferach wagi, co buduje siłę centrum ciała, elastyczność kręgosłupa i świadomość kinestetyczną.
- Ekspresja: Daje tancerzowi nową perspektywę na ruch, pozwalając na bardziej “ziemską”, intymną i czasami surową ekspresję.
- Improwizacja i Kompozycja:
- Filozofia: Uczenie tancerzy, jak generować ruch spontanicznie (improwizacja) i jak strukturyzować ten ruch w spójne, znaczące całości (kompozycja).
- Charakterystyka: Wykorzystuje różne bodźce (muzyka, obraz, emocje, tekst) do generowania ruchu. Rozwija kreatywność i zdolność do tworzenia autorskich prac.
- Ekspresja: Uczy tancerza, jak przekładać wewnętrzne stany i idee na fizyczną formę, rozwijając osobisty język ruchu.
Podsumowanie rozróżnienia:
- Modern Dance (taniec współczesny w historycznym ujęciu) to przede wszystkim nazwa dla konkretnych, ustandaryzowanych technik, które wyłoniły się jako rewolucja przeciwko baletowi na początku XX wieku (np. Graham, Horton, Limón).
- Contemporary Dance (współczesna praktyka tańca) to szerszy, bardziej eklektyczny i otwarty parasol, który obejmuje wiele stylów, technik i podejść, które powstały później i wciąż ewoluują. Czerpie z Modern Dance, baletu, a także z wielu innych źródeł, kładąc nacisk na indywidualność i poszukiwanie.
W praktyce, na zajęciach w Akademiach Sztuki Baletowej, często spotyka się połączenie tych podejść – Modern Dance stanowi historyczną bazę, a Contemporary Dance to bieżące, fuzjonujące eksploracje.